به گزارش همشهری آنلاین به نقل از شرق، مهدی زارع. استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در یادداشتی نوشت: زلزله بامداد ۱۹/۲/۹۹ با بزرگای ۴.۶ دماوند در محدود ۴۰کیلومتری غرب تهران، موجب خسارتی در حد دو کشته و ۲۰ مجروح و البته هراس و وحشت مردم تهران و شهرهای اطراف گسل مسبب -گسل مشا- شد. کشور ما در نوار آلپ- هیمالیا قرار دارد که حدود هشت درصد از کل زلزله‌های دنیا و حدود ۱۷ درصد از زلزله‌های بزرگ دنیا روی این نوار رخ می‌دهند.
قرارگرفتن در این نوار، به آن معناست که کشور ما در محدوده مرز برخوردی ورقه‌های پوسته و تغییر شکل زیاد واقع است. همواره بخشی از تغییر شکل (حدود یک درصد) به صورت زمین‌لرزه رخ داده است و در آینده هم این وضعیت برقرار خواهد بود. ژرفای زمین‌لرزه‌ها در ایران کم است (بین حدود هشت تا ۲۵ کیلومتر برای بیشتر زمین‌لرزه‌های با بزرگای ۶ یا بیشتر). این خبر خوبی برای ما نیست؛ چراکه هر زمین لرزه شدید -بزرگای ۶ یا بزرگ‌تر- می‌تواند در صورت قرارگیری کانون در ناحیه مسکونی -مانند بم- به تلفات و خسارات زیاد بینجامد.
میزان این تغییر شکل و در نتیجه لرزه‌خیزی در جاهای مختلف کشور ما متفاوت است؛ حدود ۱۰ میلی‌متر در سال در رشته‌کوه‌های زاگرس و حدود ۱۳ میلی‌متر در سال برای سایر نواحی کشور. میزانی از تغییر شکل که به صورت زمین‌لرزه رخ می‌دهد، از سه درصد در زاگرس به ۳۰ درصد در ناحیه البرز و کپه‌داغ و حدود ۱۰ درصد در ایران مرکزی و ناحیه لوت می‌رسد؛ بنابراین و به همین دلیل تفاوتی که در پوسته زمین و میزان تغییر شکل در جاهای مختلف ایران وجود دارد، شدت و تکرار زمین‌لرزه‌ها در نواحی مختلف ایران متفاوت است.
گستره کلان‌شهر تهران با توجه به رخداد زمین‌لرزه اولین دقایق روز جمعه ۱۹/۲/۹۹ با بزرگای ۴.۶ در دماوند و از دید خطر زمین‌لرزه و پیشنهاد یک سامانه هشدار سریع در مقطع حاضر ضروری است. این روش با طراحی و سازماندهی و «اجرا»ی یک سامانه هشدار سریع زلزله بر پایه داده‌های شتاب‌نگاری جنبش شدید عملی می‌شود.
شهر تهران یکی از کلان‌شهرهایی است که در نزدیکی و روی پهنه‌های با خطر بالا برای رخداد زمین‌لرزه‌های بزرگ قرار گرفته است. وجود شبکه شتاب‌نگاری با تعداد بیش از ۵۰ ایستگاه شتاب‌نگاری در گستره شهر تهران، امکان بهره‌گیری از این شبکه برای سامانه هشدار سریع را فراهم می‌کند.
توزیع ایستگاه‌های این شبکه چنان است که کل گستره شهری و اطراف تهران را پوشش می‌دهد. اجرای طرحی در چهار مرحله عملی است: ساماندهی اطلاعات موجود و تجهیز شبکه ایستگاه‌های شتاب‌نگاری در گستره شهری تهران، مطالعه پیش‌یابی زمین‌لرزه بر اساس نگاشت‌های شتاب‌نگاری موجود، تعیین خودکار کانون و بزرگای زمین‌لرزه‌های محلی در گستره شبکه و در نهایت ارائه نقشه‌های آنی برآورد جنبش زمین. گسل مشا با طولی بیش از ۱۸۰ کیلومتر از ناحیه شمال شرقی تهران و شمال کوه‌های توچال می‌گذرد و در غرب به گسل طالقان می‌پیوندد.
وجود محل تلاقی دو گسل مشا و شمال تهران در روستای کلان در شمال شرق سد لتیان، از نکات بسیار مهم در تعیین محدود با خطر بالا از دید لرزه زمین‌ساختی است. از طرفی، شهر جدید پردیس دقیقا در ۱۰کیلومتری جنوب این محل تلاقی تعیین محل و احداث شده است. اینکه بخواهیم از زمین‌لرزه‌های کوچک نتیجه بگیریم که ممکن است زلزله شدیدتری اتفاق بیفتد، امکان‌پذیر است؛ البته درصورتی‌که تعداد زمین‌لرزه‌ها بالا باشد و از طرفی از طریق دستگاه‌ها ثبت شود. باید گفت که با زلزله‌های اخیر مشخص شد که گسل مشا فعال است؛ البته فعالیت این گسل‌ها از سوی دستگاه‌های متعدد ثبت می‌شود و کاملا این گسل را می‌شناسیم؛ اما دقیقا نمی‌دانیم در این قطعه فعال‌شده از گسل مشا، از نظر لرزه‌خیزی چه خبر است و آیا در اطراف قطعه فعال‌شده هم زلزله‌های کوچک اتفاق می‌افتد یا نه و این نقص جدی ماست.
با وضعیت فعلی، تنها می‌توان احتمال رخداد زلزله شدیدتر را داد؛ نه اینکه تشخیص داد توزیع زلزله به چه صورت است و احتمالا به کدام سمت حرکت می‌کند. هنگامی که زلزله ۲۰ آذر ۹۶ ملارد رخ داد، نگارنده به تکرار گفت و نوشت که نیازمند دستگاه‌های متعددی هستیم تا زمین‌لرزه‌های بیشتری را ثبت کنند. آن زمان چند دستگاه خریدند و در مؤسسه ژئوفیزیک نصب کردند؛ اما فراتر از آن اتفاقی نیفتاد و استاندار وقت تهران نیز اعلام کرد دستگاه به‌اندازه کافی موجود است و با همین تعداد هم زلزله‌ها ثبت می‌شود.
منکر این نیستم که دستگاه‌های موجود زمین‌لرزه‌ها را ثبت می‌کنند، ولی کیفیت ثبت و تعداد دستگاه‌ها همچنان پایین است. زلزله‌های کوچک و با بزرگای کمتر از ۲.۵ را همچنان با دقت و کیفیت بالا ثبت و گزارش نمی‌کنیم. پایش دقیق زمین‌لرزه‌های کوچک نیازمند ثبت زلزله‌ها با دستگاه‌های متعدد، به‌روزرسانی شبکه لرزه‌نگاری و برخط‌کردن تمام دستگاه‌های شبکه شتاب‌نگاری محدوده تهران است.
درعین‌حال باید باز بر اهمیت مطالعات تفصیلی روی گسل‌ها و لرزه‌خیزی منطقه جنوب و مرکز البرز تأکید شود؛ مسئله‌ای که معمولا بعد از رخداد چنین زمین‌لرزه‌هایی مطرح می‌کنیم، ولی تا تب چنین رویدادهایی فروکش می‌کند، این مسئله مهم نیز به فراموشی سپرده می‌شود.
نظر شما